1. Các yếu tố cấu thành tội phạm
Theo quy định tại Điều 140 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) thì hành hạ được hiểu là đối xử tàn ác hoặc làm nhục người khác. Các yếu tố cấu thành Tội hành hạ người khác cụ thể như sau:
1.1. Về mặt khách quan của tội phạm
Thứ nhất, mặt khách quan của tội này được thể hiện qua các hành vi sau đây:
– Hành vi đối xử tàn ác được hiểu là hành vi gây ra sự đau đớn về thể xác và tinh thần đối với người khác dưới các hình thức như đánh đập, bỏ đói, áp bức tinh thần… Hành vi này thường diễn ra trong thời gian nhất định.
Tuy nhiên, việc đối xử tàn ác nêu trên chưa đến mức để truy cứu trách nhiệm hình sự với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác.
– Hành vi làm nhục người khác là hành vi xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác. Cụ thể, hành vi này có thể bằng lời nói (như sỉ nhục, xóa mạ, chửi bới một cách thô bỉ, tục tĩu…) hoặc hành động (như lột trần truồng, nhổ nước bọt vào mặt…) để xúc phạm đến nhân phẩm, danh dự người khác.
Lưu ý: Người thực hiện hành vi đối xử tàn ác hoặc làm nhục người khác chỉ bị coi phạm tội hành hạ người khác nếu:
– Người bị hại là người lệ thuộc vào người có hành vi phạm tội (như lệ thuộc về kinh tế, lệ thuộc về tôn giáo, lệ thuộc về mối quan hệ công tác…).
– Người bị hại phải là người không có mối quan hệ hôn nhân hoặc quan hệ gia đình như ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng đối với người phạm tội. Trường hợp người bị hại có mối quan hệ hôn nhân hoặc gia đình đối vối người phạm tội thì cấu thành Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình theo quy định tại quy định tại Điều 185 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
Thứ hai, về hậu quả của hành vi: Tội hành hạ người khác có cấu thành tội phạm hình thức. Do đó mà hậu quả không phải là yếu tố quyết định đến việc định tội danh. Tội phạm được coi là hoàn thành từ khi người phạm tội có hành vi đối xử tàn ác hoặc làm nhục người lệ thuộc mình.
1.2. Về mặt chủ quan của tội phạm
Lỗi của người phạm tội là lỗi cố ý. Tức là, người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra hoặc thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra.
1.3. Về khách thể của tội phạm
Khách thể bị tội này xâm phạm là quyền được bảo hộ sức khoẻ, tự do, danh dự của người bị lệ thuộc.
1.4. Về chủ thể của tội phạm
– Là người có năng lực chịu trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự.
– Là người mà bị hại có quan hệ lệ thuộc vào.
Như vậy, người được xác định là có hành vi phạm tội hành hạ người khác thì phải thỏa mãn đầy đủ các yếu tố cấu thành nêu trên.
2. Hình phạt
Căn cứ theo quy định tại Điều 140 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) thì hình phạt đối với tội hành hạ người khác được bao gồm 02 khung hình phạt chính, cụ thể như sau:
(1) Khung 1 (theo khoản 1 Điều 140 BLHS 2015): Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm đối với người có hành vi đối xử tàn ác hoặc làm nhục người lệ thuộc mình nếu không thuộc trường hợp thuộc tội danh theo quy định tại Điều 185 BLHS 2015 (có hành vi đối xử tồi tệ hoặc có hành vi bạo lực xâm phạm thân thể ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có ông nuôi dưỡng mình).
(2) Khung 2 (theo khoản 2 Điều 140 BLHS 2015): Phạt tù từ 01 năm đến 03 năm khi phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây:
– (Phạm tội) đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, ốm đau hoặc người khác không có khả năng tự vệ;
– Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 31% trở lên;
– (Phạm tội) đối với 02 người trở lên.
3. Điểm mới về tôi hành hạ người khác tại Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) so với Bộ luật Hình sự 1999
Thứ nhất, sửa đổi, bổ sung về hành vi khách quan của tội phạm
Theo Điều 110 Bộ luật Hình sự 1999 quy định về hành vi khách quan của tội này chỉ bao gồm hành vi “đối xử tàn ác” đối với người lệ thuộc mình.
Tại Điều 140 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã quy định bổ sung một hành vi mới của tội hành hạ người khác là “làm nhục người lệ thuộc mình”. Theo đó, người có hành vi làm nhục người lệ thuộc mình sẽ được coi là phạm tội hành hạ người khác.
Tuy nhiên, Điều 140 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) cũng quy định loại trừ đối với tội này, đó là, hành vi đối xử tàn ác hoặc làm nhục người lệ thuộc mình chỉ thuộc tội hành hạ người khác nếu người bị hành hạ không phải là ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình theo quy định tại quy định tại Điều 185 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
Việc quy định nêu trên chính là một bước hoàn thiện của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) so với Bộ luật Hình sự năm 1999. Theo đó, người thực hiện hành vi đối xử tồi tệ hoặc có hành vi bạo lực xâm phạm thân thể ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình sẽ phạm tội theo Điều 185 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và phải chịu hình phạt nặng hơn so quy định tại Điều 140 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) là phù hợp với các quy định, chuẩn mực đạo đức xã hội.
Thứ hai, sửa đổi, bổ sung về tình tiết định khung đối với khung hình phạt tăng nặng, cụ thể:
– Một là, quy định thay thế phạm tội “đối với người già, trẻ em, phụ nữ có thai hoặc người tàn tật” thành “đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, ốm đau hoặc người khác không có khả năng tự vệ” theo điểm a khoản 2 Điều 140 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017);
– Hai là, quy định bổ sung tình tiết phạm tội “gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 31% trở lên” theo điểm b khoản 2 Điều 140 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017);
– Ba là, quy định cụ thể tình tiết phạm tội “đối với nhiều người” thành “đối với 02 người trở lên” theo điểm c khoản 2 Điều 140 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017);
Như vậy, có thể khẳng định rằng Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã quy định các điểm mới theo hướng sửa đổi, bổ sung các hành vi phạm tội cũng như các tình tiết định khung đối với tội hành hạ người khác.
Điều này là vô cùng phù hợp, giúp làm rõ hơn quy định pháp luật, góp phần giúp cơ quan có thẩm quyền xác định chính xác hành vi của người phạm tội, ngăn chặn hành vi phạm tội hành hạ người khác trên thực tế, đồng thời góp phần bảo vệ sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người cũng như góp phần đảm bảo trật tự, an toàn xã hội.
