Tình huống:
Chào Luật sư!
Theo thông tin được biết, Doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí đã tiến hành nộp Đơn yêu cầu bảo hộ nhãn hiệu gạo ST25 tại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, nhãn hiệu gạo ST25 đã bị Công ty T&L Global Foods Supply PTY LTD và một số Công ty khác của Hoa Kỳ nộp đơn đăng ký nhãn hiệu kèm nội dung là “Gạo, Gạo ngon nhất thế giới”. Việc này đã và đang gây xôn xao dư luận, cảnh báo về việc bảo hộ nhãn hiệu cho các sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam tại nước ngoài.
Vậy Luật sư có thể cho biết pháp luật hiện hành quy định như thế nào về việc bảo hộ nhãn hiệu gạo ST25?
Cảm ơn Luật sư!
Trả lời:
Liên quan đến câu hỏi của bạn, chúng tôi có quan điểm như sau:
1. Quyền của Doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí đối với giống lúa ST25 theo quy định pháp luật
Theo quy định của Điều 163 Văn bản hợp nhất số 07/VBHN-VPQH ngày 2019 hợp nhất Luật Sở hữu trí tuệ, để đăng ký bảo hộ tên giống cây trồng người đăng ký phải đề xuất một tên phù hợp cho giống cây trồng với cơ quan quản lý nhà nước về quyền đối với giống cây trồng, tên đó phải trùng với tên đã đăng ký bảo hộ ở bất kỳ quốc gia nào có ký kết với Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thỏa thuận về bảo hộ giống cây trồng. Tên của giống cây trồng được coi là phù hợp nếu tên đó có khả năng dễ dàng phân biệt được với tên của các giống cây trồng khác được biết đến rộng rãi trong cùng một loài hoặc loài tương tự.
Thực tế, giống lúa có tên ST25 này đã được cấp Bằng bảo hộ giống cây trồng số 21.VN.2020 theo Quyết định số 45/QĐ-TT-VPBH ngày 06/03/2020 của Cục trưởng Cục Trồng trọt – Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, theo đó chủ Bằng bảo hộ của giống lúa ST25 là Doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí và tác giả giống lúa ST25 là các ông/bà Hồ Quang Cua, Trần Tấn Phương, Nguyễn Thị Thu Hương.
Do đó, trong trường hợp này tổ chức, cá nhân chào bán hoặc đưa ra thị trường vật liệu nhân giống của giống cây trồng phải sử dụng tên giống cây trồng như tên đã ghi trong bằng bảo hộ, kể cả sau khi kết thúc thời hạn bảo hộ. Khi tên giống cây trồng được kết hợp với nhãn hiệu hàng hoá, tên thương mại hoặc các chỉ dẫn tương tự với tên giống cây trồng đã được đăng ký để chào bán hoặc đưa ra thị trường thì tên đó vẫn phải có khả năng nhận biết một cách dễ dàng (Khoản 3, 4 Điều 163 Luật Sở hữu trí tuệ).
Về quyền của chủ Bằng bảo hộ – Doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí, theo quy định tại Điều 186 Văn bản hợp nhất số 07/VBHN-VPQH ngày 2019 hợp nhất Luật Sở hữu trí tuệ, chủ bằng bảo hộ có quyền sử dụng hoặc cho phép người khác sử dụng các quyền sau đây liên quan đến vật liệu nhân giống của giống đã được bảo hộ, bao gồm: Sản xuất hoặc nhân giống, chế biến nhằm mục đích nhân giống, chào hàng, bán hoặc thực hiện các hoạt động tiếp cận thị trường khác, xuất khẩu, nhập khẩu…
Chủ bằng bảo hộ giống cây trồng có quyền ngăn cấm các hành vi bị coi là hành vi xâm phạm quyền của chủ bằng bảo hộ, trong đó có hành vi khai thác, sử dụng các quyền của chủ bằng bảo hộ mà không được phép của chủ bằng bảo hộ.
Như vậy, có thể hiểu rằng, việc bảo hộ của nhà nước theo Bằng bảo hộ giống cây trồng là đối với bản thân lúa giống. Chủ bằng có quyền tự mình hoặc cho phép người khác thực hiện các hành vi nêu trên đối với vật liệu nhân giống (trong trường hợp cụ thể này là hạt lúa giống) chứ không phải là gạo (được coi là sản phẩm chế biến sau thu hoạch của lúa). Bên cạnh đó, một điểm cần lưu ý là quyền cấp cho chủ bằng bảo hộ số 21.VN.2020 chỉ có hiệu lực ở Việt Nam.
2. Về việc bảo hộ nhãn hiệu gạo ST25 theo quy định của pháp luật
Theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 74 Văn bản hợp nhất số 07/VBHN-VPQH ngày 2019 hợp nhất Luật Sở hữu trí tuệ, nhãn hiệu bị coi là không có khả năng phân biệt nếu nhãn hiệu đó là dấu hiệu thuộc trường hợp: “Dấu hiệu, biểu tượng quy ước, hình vẽ hoặc tên gọi thông thường của hàng hoá, dịch vụ bằng bất kỳ ngôn ngữ nào đã được sử dụng rộng rãi, thường xuyên, nhiều người biết đến”.
Trong trường hợp này, “gạo” là tên gọi chung của sản phẩm chế biến từ sản phẩm sau thu hoạch từ cây lúa. Trong trường hợp Doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí bán giống lúa ST25 cho nông dân trồng thì sau khi thu hoạch lúa, xay xát ra gạo thương phẩm đều phải sử dụng tên là “gạo ST25”. Các doanh nghiệp thu mua thóc là sản phẩm thu hoạch từ cây lúa được gieo trồng từ hạt lúa giống ST25 để xay xát và sau đó bán gạo ra thị trường thì cũng đều phải gọi đó là “gạo ST25”.
Như vậy, trong trường hợp này “gạo ST25” thuộc trường hợp không có khả năng phân biệt nên sẽ không có tổ chức, cá nhân nào được đăng ký làm nhãn hiệu theo quy định pháp luật Việt Nam (kể cả Doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang Trí).
Bên cạnh đó, theo Hướng dẫn thẩm định đơn đăng ký nhãn hiệu của Cơ quan sáng chế và nhãn hiệu Hoa Kỳ (USPTO), thẩm định viên sẽ từ chối đơn đăng ký nhãn hiệu đối với tên giống cây trồng. Thực tế, USPTO đã có thông báo dự định từ chối ngày 20.11.2020 của USPTO đối với nhãn hiệu “VIETNAM’S ST25 RICE, DAC SAN SOC TRANG” theo đơn đăng ký số 90151727 nộp ngày 01.9.2020 của Công ty Transword Foods, Inc. Theo đó, ST25 là tên gọi chung của một loại giống cây trồng (lúa), và không thể được đăng ký dưới danh nghĩa một nhãn hiệu theo quy định tại mục 1202.12 của Quy chế thẩm định nhãn hiệu.
Do đó, ST25 với vai trò là tên gọi chung của giống cây trồng nên không thể được đăng ký bảo hộ nhãn hiệu độc quyền tại Việt Nam cũng như Hoa Kỳ cho bất kỳ cá nhân, tổ chức nào cho các sản phẩm liên quan đến lúa, gạo. Nếu một nhãn hiệu nào đó được cấp văn bằng bảo hộ cho sản phẩm liên quan đến lúa, gạo mà có xuất hiện dấu hiệu ST25 kết hợp cùng với các dấu hiệu khác tạo thành một tổng thể nhãn hiệu thì dấu hiệu ST25 cũng sẽ bị loại trừ khỏi phạm vi bảo hộ. Trong trường hợp vì lý do nào đó, dấu hiệu ST25 được đăng ký bảo hộ độc quyền nhãn hiệu cho sản phẩm gạo thì các tổ chức, cá nhân liên quan đều có thể phản đối đơn đăng ký này trên cơ sở dấu hiệu “ST25” là tên giống cây trồng và tên này không thể thuộc độc quyền của tổ chức, cá nhân nào.
3. Một số vấn đề doanh nghiệp Việt Nam cần chú ý
Thứ nhất, các doanh nghiệp cần tìm hiểu và nhanh chóng thực hiện việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu của mình càng sớm càng tốt để xác lập quyền sở hữu và bắt đầu xây dựng thương hiệu của riêng mình.
Thứ hai, khi nghiên cứu thị trường xuất khẩu, một trong số những yếu tố quan trọng nhất là phải hiểu được các quy định về bảo hộ quyền SHTT ở thị trường xuất khẩu, bởi trước khi xuất khẩu các doanh nghiệp ít nhất phải bảo đảm rằng sản phẩm của mình tuân thủ các quy định về bảo hộ quyền SHTT ở thị trường xuất khẩu và không xâm phạm quyền SHTT của người khác trên thị trường đó.
Mỗi một sản phẩm, dịch vụ có thể được bảo hộ dưới nhiều hình thức khác nhau, điều quan trọng là doanh nghiệp cần lựa chọn cách thức để bảo hộ một cách hiệu quả nhất để tránh việc các đối thủ cạnh tranh sao chép hoặc làm giả sản phẩm hoặc thậm chí cấm ngược lại việc mình sử dụng sản phẩm của chính mình.
Xin cám ơn các nội dung trao đổi của Luật sư.
