Tình huống:
Chào Luật sư, hiện nay tôi đang quan tâm đang quan tâm đến lĩnh vực tiền ảo. Tôi muốn Luật sư tư vấn cho tôi biết việc mua bán tiền ảo tại Việt Nam có được coi hợp pháp hay không? Khi thực hiện giao dịch mua bán tiền ảo tại Việt Nam thì liệu có rủi ro nào xảy ra không?
Xin cám ơn Luật sư.
Trả lời:
Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi về Công ty Luật, đối với yêu cầu tư vấn của bạn, chúng tôi đưa ra quan điểm tư vấn như sau:
1. Giao dịch mua bán tiền ảo tại Việt Nam có hợp pháp hay không?
1.1. Trường hợp việc trao đổi, mua bán tiền ảo được thực hiện như một phương tiện thanh toán (Hành vi sử dụng tiền ảo để mua, bán các tài sản khác)
Căn cứ theo quy định tại Công văn số 5747/NHNN-PC ngày 21/7/2017 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam gửi Văn phòng Chính phủ thì Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có quan điểm:
“– Khoản 2 Điều 17 Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 2010 quy định: “Tiền giấy, tiền kim loại do Ngân hàng Nhà nước phát hành là phương tiện thanh toán hợp pháp trên lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.
– Khoản 6, 7 Điều 4 Nghị định 101/2012/NĐ-CP ngày 22/11/2012 của Chính phủ về việc thanh toán không dùng tiền mặt (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 80/2016/NĐ-CP) quy định: “6. Phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt sử dụng trong giao dịch thanh toán (sau đây gọi là phương tiện thanh toán), bao gồm: Séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu, thẻ ngân hàng và các phương tiện thanh toán khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. 7. Phương tiện thanh toán không hợp pháp là các phương tiện thanh toán không thuộc quy định tại khoản 6 Điều này.”
– Khoản 6 Điều 6 Nghị định 101/2012/NĐ-CP (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 80/2016/NĐ-CP) quy định về các hành vi bị cấm: “6. Phát hành, cung ứng và sử dụng các phương tiện thanh toán không hợp pháp”.
Căn cứ quy định nêu trên, tiền ảo không phải là tiền tệ và không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam. Do đó, việc sử dụng tiền ảo như một phương thức thanh toán, để mua, bán các tài sản khác là hành vi vi phạm quy định pháp luật.
Theo đó, việc cá nhân, tổ chức có hành vi sử dụng tiền ảo để thực hiện giao dịch mua, bán các tài sản khác thì có thể bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ theo quy định tại điểm d khoản 15 Điều 1 Nghị định 143/2021/NĐ-CP có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2022 với mức phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với hành vi “Phát hành, cung ứng, sử dụng các phương tiện thanh toán không hợp pháp mà chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự” hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự với tội danh vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng theo Điều 206 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017: “1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây gây thiệt hại cho người khác về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:…h) Phát hành, cung ứng, sử dụng phương tiện thanh toán không hợp pháp; làm giả chứng từ thanh toán, phương tiện thanh toán; sử dụng chứng từ thanh toán, phương tiện thanh toán giả”.
Việc sử dụng tiền ảo như một phương tiện thanh toán tiềm ẩn rất nhiều rủi ro cho hệ thống tài chính, an ninh kinh tế và Pháp luật Việt Nam cũng đã có nhiều cảnh báo rủi ro đối với hoạt động này. Do đó, bạn cần cẩn trọng trong việc thực hiện các giao dịch có liên quan đến tiền ảo.
1.2. Trường hợp việc trao đổi, mua bán tiền ảo được thực hiện như một tài sản đầu tư
Pháp luật Việt Nam hiện hành không cấm nhưng cũng không thừa nhận tiền ảo là tài sản. Thời gian qua, các Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam đã và đang đưa ra các cảnh báo, không khuyến khích các cá nhân, tổ chức tiến hành hoạt động đầu tư tiền ảo, cụ thể:
– Tại Mục 6 Chỉ thị số 10/CT-TTg ngày 11/04/2018, Thủ tướng Chính phủ chỉ cảnh báo hoạt động đầu tư, mua bán tiền ảo, có nguy cơ ảnh hưởng đến sự ổn định của thị trường tài chính, trật tự an toàn xã hội và có thể gây rủi ro rất lớn đối với tổ chức, cá nhân tham gia. Theo đó, để hạn chế những rủi ro, hệ lụy cho xã hội, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu “Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ đạo các cơ quan thông tin, báo chí tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền kịp thời, chính xác về những rủi ro, nguy cơ và hệ lụy của việc người dân tham gia mua bán, giao dịch, đầu tư, kinh doanh tiền ảo. Không đưa các thông tin gây tâm lý bất lợi về tiền ảo, Bitcoin”.
– Tại Mục 2 Phần II và Mục 2 Phần III Chỉ thị số 02/CT-NHNN ngày 13/4/2018 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thì Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đưa ra các yêu cầu sau:
+ Đối với các tổ chức tín dụng, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán: “Tăng cường … rà soát các tổ chức, cá nhân có giao dịch mua bán, trao đổi tiền ảo, các tổ chức có hoạt động xử lý giao dịch mua bán, trao đổi tiền ảo và có biện pháp xử lý đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật về phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố và quản lý ngoại hối”.
+ Đối với các đơn vị tại trụ sở chính Ngân hàng nhà nước Việt Nam: “Chủ động phối hợp với các Bộ, ngành liên quan trong việc đề xuất, xây dựng khung pháp lý quản lý, xử lý đối với các loại tiền ảo, tài sản ảo và đấu tranh phòng ngừa, ngăn chặn các hoạt động lợi dụng hệ thống ngân hàng, hệ thống thanh toán để mua bán, trao đổi tiền ảo, sử dụng tiền ảo làm phương tiện thanh toán trái pháp luật”.
Như vậy, theo quy định tại các văn bản pháp luật liên quan nêu trên thì hiện nay pháp luật Việt Nam không nghiêm cấm nhưng cũng công nhận về tính hợp pháp của các giao dịch về trao đổi, mua bán tiền ảo được thực hiện như một tài sản đầu tư.
Do đó, để đảm bảo tính pháp lý, thực hiện theo đúng quy định, chúng tôi đề xuất bạn nên lưu ý, cẩn trọng trong việc sử dụng tiền ảo đầu tư tại Việt Nam.
2. Một số rủi ro pháp lý khi thực hiện giao dịch mua bán, đầu tư tiền ảo tại Việt Nam
Hiện nay, Việt Nam chưa có quy định pháp lý điều chỉnh hoạt động phát hành, mua bán, trao đổi tiền ảo, tài sản ảo, cũng chưa quy định đơn vị chính thức quản lý việc phát hành và giao dịch các đồng tiền ảo, tài sản ảo. Do vậy, các hoạt động mua bán, trao đổi các đồng tiền ảo do một số cá nhân tại Việt Nam thực hiện thông qua các sàn giao dịch tiền ảo quốc tế như Binance, Coinbase… hoặc thông qua hình thức thỏa thuận trực tiếp tiềm ẩn rất nhiều rủi ro.
Hiện các cơ quan quản lý đang ở mức độ tuyên truyền, đưa ra những cảnh báo với nhà đầu tư, cụ thể, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước – Bộ Tài chính đã có thông báo trên cổng thông tin điện tử của Ủy ban, trong đó khuyến cáo các nhà đầu tư cẩn trọng khi tham gia đầu tư vào tiền ảo, tài sản ảo để hạn chế những tổn thất có thể xảy ra. Cơ quan này cũng đề nghị các Công ty đại chúng, Công ty chứng khoán, Công ty quản lý quỹ, Quỹ đầu tư chứng khoán không được thực hiện các hoạt động phát hành, giao dịch và môi giới tiền ảo trái pháp luật. Do đó, khi có tranh chấp thì các giao dịch liên quan đến tiền ảo sẽ bị vô hiệu do vi phạm điều cấm của pháp luật. Vậy, khi thực hiện giao dịch mua bán tiền ảo có thể kể đến các rủi ro như:
– Việc cá nhân, tổ chức tham gia vào giao dịch mua bán tiền ảo sẽ rất dễ trở thành nạn nhân của các đối tượng lừa đảo, rửa tiền, chuyển tiền bất hợp pháp…
– Khi xảy ra tranh chấp liên quan đến giao dịch mua bán tiền ảo thì cá nhân, tổ chức sẽ không được pháp luật bảo vệ, các vấn đề về bồi thường thiệt hại liên quan đến tiền ảo cũng gần như rơi vào “khoảng trống”, không có cơ chế để giải quyết một cách phù hợ
– Có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại điểm d khoản 15 Điều 1 Nghị định 143/2021/NĐ-CP với mức phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với hành vi “Phát hành, cung ứng, sử dụng các phương tiện thanh toán không hợp pháp mà chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự”.
– Có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi cấu thành các tội: Tội vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng theo Điều 206 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017)…
– Rủi ro bị hệ thống ngân hàng tăng cường kiểm soát, xử lý các giao dịch liên quan tới tiền ảo theo Chỉ thị số 02/CT-NHNN ngày 13/4/2018 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
Do đó, bạn cần cẩn trọng trong việc thực hiện các giao dịch mua bán tiền ảo tại Việt Nam để tránh những rủi ro không đáng có xảy ra.
Trên đây là giải đáp của Luật sư liên quan đến câu hỏi của bạn. Nếu có thắc mắc gì, bạn có thể liên hệ với chúng tôi để được giải đáp.
