Tình huống:
Chào Luật sư !
Thời gian qua, thực hiện công tác phòng, chống dịch Covid – 19, một số cán bộ y tế đã tử vong. Vậy Luật sư có thể cho tôi biết các trường hợp cán bộ y tế tử vong do thực hiện nhiệm vụ phòng, chống dịch Covid – 19 có được Nhà nước phong tặng danh hiệu liệt sĩ hay không?
Cảm ơn Luật sư!
Trả lời:
Liên quan đến câu hỏi của bạn, chúng tôi có tư vấn như sau:
1. Về điều kiện công nhận liệt sĩ
Căn cứ theo quy định tại khoản 3 Điều 59 Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 về chế độ đối với người làm công tác phòng, chống bệnh truyền nhiễm và người tham gia chống dịch thì: “Trong quá trình chống dịch, khi người tham gia chống dịch dũng cảm cứu người mà bị chết hoặc bị thương thì được xem xét để công nhận là liệt sỹ hoặc thương binh, hưởng chính sách như thương binh theo quy định của pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng”.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng số 02/2020/UBTVQH14 ngày 09/12/2020 (có hiệu lực ngày 01/7/2021) về điều kiện công nhận liệt sĩ như sau:
“Người đã hy sinh vì sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, làm nghĩa vụ quốc tế hoặc vì lợi ích của Nhà nước, của Nhân dân thì được cơ quan có thẩm quyền xem xét công nhận là liệt sĩ khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Chiến đấu hoặc trực tiếp phục vụ chiến đấu để bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, an ninh quốc gia;
b) Làm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong địa bàn địch chiếm đóng, địa bàn có chiến sự, địa bàn tiếp giáp vùng địch chiếm đóng;
c) Trực tiếp đấu tranh chính trị, đấu tranh binh vận có tổ chức với địch;
d) Hoạt động hoặc tham gia hoạt động cách mạng, kháng chiến bị địch bắt, tra tấn vẫn không chịu khuất phục, kiên quyết đấu tranh hoặc thực hiện chủ trương vượt tù, vượt ngục mà hy sinh;
đ) Làm nghĩa vụ quốc tế;
e) Dũng cảm thực hiện công việc cấp bách, nguy hiểm phục vụ quốc phòng, an ninh (Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật An ninh Quốc gia năm 2004 thì “An ninh quốc gia là sự ổn định, phát triển bền vững của chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, sự bất khả xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc);
g) Trực tiếp làm nhiệm vụ huấn luyện chiến đấu, diễn tập hoặc làm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh có tính chất nguy hiểm;
h) Do ốm đau, tai nạn không thể cứu chữa kịp thời khi đang trực tiếp làm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh ở địa bàn biên giới, trên biển, hải đảo có điều kiện đặc biệt khó khăn theo danh mục do Chính phủ quy định;
i) Trực tiếp làm nhiệm vụ đấu tranh chống tội phạm;
k) Đặc biệt dũng cảm cứu người, cứu tài sản của Nhà nước, của Nhân dân hoặc ngăn chặn, bắt giữ người có hành vi phạm tội, là tấm gương có ý nghĩa tôn vinh, giáo dục, lan tỏa rộng rãi trong xã hội;
l) Do vết thương tái phát là nguyên nhân chính dẫn đến tử vong đối với thương binh, người hưởng chính sách như thương binh quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 23 của Pháp lệnh này có tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên, có bệnh án điều trị yết thương tái phát của bệnh viện tuyến huyện trở lên và biên bản kiểm thảo tử vong;
m) Mất tích trong trường hợp quy định tại các điểm a, b, c, d, đ, e, g, i và k khoản này và được cơ quan có thẩm quyền kết luận không phản bội; đầu hàng, chiêu hồi, đào ngũ”.
Như vậy, có thể thấy trường hợp cán bộ y tế tử vong khi làm nhiệm vụ chống dịch Covid-19 thuộc trường hợp “Dũng cảm thực hiện công việc cấp bách, nguy hiểm phục vụ quốc phòng, an ninh” hoặc trường hợp “Đặc biệt dũng cảm cứu người, cứu tài sản của Nhà nước, của Nhân dân hoặc ngăn chặn, bắt giữ người có hành vi phạm tội, là tấm gương có ý nghĩa tôn vinh, giáo dục, lan tỏa rộng rãi trong xã hội” thỏa mãn điều kiện được công nhận liệt sĩ theo quy định tại điểm e, điểm k khoản 1 Điều 14 Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng số 02/2020/UBTVQH14.
Tuy nhiên, trên thực tế chưa có nhiều trường hợp công nhận liệt sĩ đối với cán bộ, nhân viên y tế tử vong khi làm nhiệm vụ chống dịch Covid-19. Nguyên nhân có thể do quy định tại Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng số 02/2020/UBTVQH14 chưa cụ thể, rõ ràng và chưa có văn bản hướng dẫn áp dụng về vấn đề này.
2. Về đề xuất của Công đoàn Y tế Việt Nam về việc ban hành chế độ, chính sách phong tặng liệt sĩ đối với cán cán bộ y tế tử vong khi làm nhiệm vụ chống dịch Covid-19.
Hiện nay, thực tế đã có một số cán bộ, nhân viên y tế tử vong trong khi đang làm nhiệm vụ phòng chống dịch Covid-19 trên cả nước, đặc biệt là tại các tỉnh, thành phía Nam như: thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Dương…
Do đó, Công đoàn Y tế Việt Nam đã có tờ trình đề nghị Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đề xuất Chính phủ sớm ban hành chế độ, chính sách phong tặng liệt sĩ đối với cán cán bộ y tế tử vong khi làm nhiệm vụ chống dịch Covid-19. Ngoài tờ trình gửi Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Công đoàn Y tế Việt Nam cũng đã có tờ trình gửi Bộ Y tế về vấn đề nêu trên. Về mặt chủ trương, Bộ trưởng Bộ Y tế đã đồng tình và ủng hộ với đề nghị của Công đoàn Y tế Việt Nam[1].
Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Duy Kiên – Phó cục trưởng Cục Người có công (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội) cho rằng nếu nhân viên y tế làm nhiệm vụ ở tuyến đầu và trực tiếp cứu chữa các bệnh nhân Covid-19 bị tử vong do môi trường làm việc gây nên, có thể sẽ được xem xét công nhận liệt sĩ[2].
Như vậy, việc xem xét công nhận liệt sĩ đối với cán bộ, nhân viên y tế tế tử vong khi chống dịch Covid-19 đang được Chính phủ và các Bộ, ngành đặc biệt quan tâm. Do đó, trong thời gian tới, các chế độ, chính sách phong tặng liệt sĩ đối với cán bộ, nhân viên y tế tử vong khi làm nhiệm vụ chống dịch Covid-19 rất có thể sẽ được ban hành. Việc đề xuất ban hành chế độ, chính sách phong tặng liệt sĩ đối với cán bộ y tế tử vong khi làm nhiệm vụ chống dịch Covid-19 của Công đoàn Y tế Việt Nam là đặc biệt cần thiết bởi:
Một là, ghi nhận sự hy sinh thầm lặng, ý chí kiên cường, vượt mọi khó khăn và đóng góp to lớn của cán bộ, nhân viên y tế chống dịch ở tuyến đầu và trực tiếp cứu chữa các bệnh nhân Covid-19.
Hai là, tạo điều kiện cho gia đình cán bộ, nhân viên y tế tử vong khi làm nhiệm vụ chống dịch Covid-19 được hưởng các chế độ ưu đãi đối với nhân thân của liệt sĩ, góp phần nào chia sẻ khó khăn, làm giảm nỗi đau mất mát của họ.
Tuy nhiên, để việc phong tặng liệt sĩ đối với cán cán bộ y tế tử vong khi làm nhiệm vụ chống dịch Covid-19 được áp dụng trên thực tế thì Chính phủ và các Bộ, ngành cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật có liên quan để có thể ban hành chế độ, chính sách đúng đắn và phù hợp tại thời điểm hiện nay.
3. Đề xuất hướng sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan
Thứ nhất, quy định việc “dũng cảm cứu người khi tham gia nhiệm vụ chống dịch” là một trong các điều kiện được công nhận liệt sĩ theo một trong các phương án sau đây:
Phương án 1: Sửa đổi, bổ sung Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng số 02/2020/UBTVQH14 về điều kiện công nhận liệt sĩ, theo đó, quy định việc “dũng cảm cứu người khi tham gia nhiệm vụ chống dịch” là một trong các điều kiện được công nhận liệt sĩ.
Phương án 2: Ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể, rõ ràng quy định về việc dũng cảm cứu người khi tham gia nhiệm vụ chống dịch (Covid-19) thuộc trường hợp “Dũng cảm thực hiện công việc cấp bách, nguy hiểm phục vụ quốc phòng, an ninh” hoặc trường hợp “Đặc biệt dũng cảm cứu người, cứu tài sản của Nhà nước, của Nhân dân hoặc ngăn chặn, bắt giữ người có hành vi phạm tội, là tấm gương có ý nghĩa tôn vinh, giáo dục, lan tỏa rộng rãi trong xã hội” được quy định tại điểm e, điểm k khoản 1 Điều 14 Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng số 02/2020/UBTVQH14.
Thứ hai, ban hành văn bản hướng dẫn về hồ sơ xác nhận liệt sĩ, thủ tục xác nhận liệt sĩ cũng như hồ sơ, thủ tục giải quyết chế độ đối với thân nhân liệt sĩ phù hợp đối với từng đối tượng cán bộ, nhân viên y tế tử vong khi phòng chống dịch Covid-19 để việc công nhận liệt sĩ đối với những đối tượng nêu trên được áp dụng một cách phù hợp trên thực tế.
