Tình huống
Tôi là người đại diện theo pháp luật của Công ty A đã khởi kiện Chủ tịch UBND tỉnh B về hành vi từ chối cung cấp các thông tin ra đến Tòa án nhân dân tỉnh B. Tuy nhiên, trong quá trình giải quyết vụ án, Chủ tịch UBND tỉnh B không tham gia phiên họp, hòa giải và vừa qua Tòa án cũng đã mở phiên tòa xét xử sơ thẩm nhưng Chủ tịch UBND tỉnh B không đến để tham gia phiên tòa và Hội đồng xét xử đã hoãn phiên tòa.
Vậy, Luật sư cho tôi hỏi phiên tòa mở lại sắp tới mà Chủ tịch UBND tỉnh B cũng vẫn không đến tham gia phiên tòa xét xử theo Giấy triệu tập của Tòa thì có vi phạm pháp luật không?
Trả lời:
1. Chủ tịch UBND tỉnh B không tham gia phiên tòa xét xử theo Giấy triệu tập của Tòa thì có vi phạm pháp luật không?
Căn cứ quy định tại khoản 1 Điều 57 và khoản 6, khoản 15 Điều 55 Luật Tố tụng hành chính năm 2015 quy định về quyền và nghĩa vụ của đương sự, người bị kiện, theo đó người bị kiện có một trong các nghĩa vụ là tham gia phiên tòa, phiên họp và phải có mặt theo giấy triệu tập của Tòa án. Như vậy, Chủ tịch UBND tỉnh B phải có nghĩa vụ tham gia phiên tòa xét xử theo Giấy triệu tập của Tòa án.
Căn cứ quy định tại Điều 60 Luật Tố tụng hành chính năm 2015 thì trường hợp Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh B vì lý do nào đó mà không thể tham gia vào quá trình giải quyết vụ án thì có quyền ủy quyền cho Phó chủ tịch UBND tỉnh B tham gia vào quá trình giải quyết vụ án, tham gia phiên tòa, thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của người bị kiện theo quy định pháp luật.
Lưu ý: Theo quy định của Luật Tố tụng hành chính 2015 thì người bị kiện trong vụ án hành chính thì chỉ được ủy quyền cho cấp phó của mình đại diện tham gia vào quá trình giải quyết vụ án. Đây là điểm mới so với Luật Tố tụng hành chính 2010. Theo Luật tố tụng hành chính năm 2010 thì người bị kiện có thể ủy quyền cho người đại diện tham gia giải quyết vụ án hành chính và theo quy định này nên đã nảy sinh bất cập là trong nhiều trường hợp người bị kiện ủy quyền cho cán bộ, công chức không nắm rõ hoặc không có thẩm quyền xem xét, giải quyết những việc, không bảo đảm để Tòa án xem xét giải quyết khách quan, toàn diện vụ án. Do vậy, Luật tố tụng hành chính năm 2015 đã quy định chặt chẽ hơn về việc ủy quyền người bị kiện trong vụ án hành chính.
Tuy nhiên, căn cứ quy định tại Điều 158 Luật Tố tụng hành chính năm 2015 thì những trường hợp sau đây nếu đương sự vắng mặt tại phiên tòa thì Tòa án vẫn tiến hành xét xử vụ án:
– Người bị kiện và người đại diện của họ vắng mặt tại phiên tòa có đơn đề nghị Tòa án xét xử vắng mặt.
– Người bị kiện vắng mặt tại phiên tòa nhưng có người đại diện tham gia phiên tòa.
– Tòa án triệu tập hợp lệ lần thứ hai nhưng người bị kiện vắng mặt không vì sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan mà không có người đại diện tham gia phiên tòa;
– Tòa án triệu tập hợp lệ lần thứ hai nhưng người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị kiện vắng mặt không vì sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan
Như vậy, theo quy định này thì phiên tòa xét xử tới nếu Chủ tịch UBND tỉnh B vẫn không đến tham gia phiên tòa xét xử mà không có lý do chính đáng như gặp sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan thì Hội đồng xét xử vẫn tiến hành xét xử vụ án và việc vắng mặt này là không trái quy định pháp luật.
2. Hậu quả pháp lý và giải pháp về việc người bị kiện vắng mặt trong quá trình giải quyết vụ án hành chính.
Mặc dù, pháp luật quy định người bị kiện có nghĩa vụ tham gia phiên tòa xét xử theo Giấy triệu tập của Tòa án nhưng lại chưa quy định chế tài xử lý đối với người bị kiện không tham gia phiên họp, phiên tòa xét xử. Do đó, Chủ tịch UBND tỉnh B vắng mặt tại phiên tòa xét xử sẽ không phải chịu chế tài xử lý nào.
Tuy nhiên, việc vắng mặt của Chủ tịch UBND tỉnh B trong quá trình giải quyết vụ án sẽ gây khó khăn cho việc giải quyết vụ án, ảnh hưởng đến chất lượng kiểm tra, tiếp cận, công khai chứng cứ và đối thoại, tranh luận để làm rõ các tình tiết của vụ án. Trong khi đó, việc đánh giá chứng cứ tại phiên tòa sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều khi vắng mặt người bị kiện, dẫn đến việc xét xử vụ án có thể bị gián đoạn bởi có thể bị hoãn xét xử hoặc tạm ngừng phiên tòa để xác minh, thu thập bổ sung tài liệu, chứng cứ… Căn cứ khoản 1 Điều 18 Luật cán bộ, công chức 2008, sửa đổi Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức 2019 quy định những việc cán bộ, công chức không được làm liên quan đến đạo đức công vụ, trong đó có việc: “Trốn tránh trách nhiệm, thoái thác nhiệm vụ được giao; gây bè phái, mất đoàn kết; tự ý bỏ việc hoặc tham gia đình công”. Do đó, việc Chủ tịch UBND tỉnh B không tham gia phiên tòa có thể xem là chưa làm tròn trách nhiệm của một cán bộ nhà nước, đặc biệt là với tư cách người đứng đầu.
Trong khi đó, Luật Tố tụng hành chính 2015 lại quy định khá đầy đủ về các biện pháp chế tài trong thi hành án hành chính, cụ thể tại Điều 314 Luật Tố tụng hành chính 2015 quy định về việc xử lý vi phạm trong thi hành án hành chính, theo đó người phải thi hành án (THA) chậm THA, không chấp hành, chấp hành không đúng hoặc không đầy đủ nội dung án tuyên thì sẽ bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Hình thức chế tài này còn được áp dụng đối với người lợi dụng chức vụ, quyền hạn cố ý cản trở việc THA, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật. Thậm chí tại chương 3 Nghị định 71/2016/NĐ-CP quy định cụ thể về xử lý trách nhiệm đối với cán bộ, công chức, viên chức trong THA hành chính nếu có các hành vi chậm THA, chấp hành không đúng nội dung bản án, lợi dụng chức vụ quyền hạn cản trở việc THA… Trong đó hướng dẫn rất chi tiết về các biện pháp chế tài áp dụng: từ các hình thức xử lý kỷ luật (khiển trách, cảnh cáo, hạ bậc lương, giáng chức, buộc thôi việc) cho đến xử phạt VPHC, truy cứu trách nhiệm hình sự, trách nhiệm vật chất, công khai thông tin…
Do đó, giải pháp để tháo gỡ thực trạng người bị kiện không tham gia phiên tòa xét xử thì Quốc hội cần bổ sung các chế tài nghiêm khắc đối với trường hợp người bị kiện không tham gia trong quá trình giải quyết vụ án hành chính và đưa hành vi này là một trong những tiêu chí để đánh giá, xếp loại chất lượng cán bộ hàng năm. Có như vậy pháp luật mới được thượng tôn, các phiên tòa hành chính diễn ra được nghiêm túc, mang lại hiệu ứng tích cực trong xã hội.
